Wyjazd zarobkowy do Niemiec dla wielu Polaków staje się szansą na stabilizację finansową i rozwój zawodowy. Niemiecki rynek, znany ze swojej stabilności, przyciąga nie tylko pracowników etatowych, ale także przedsiębiorców. Najpopularniejszą i najprostszą formą legalnego działania na własny rachunek jest Gewerbe.

Co to jest Gewerbe? Jakie są rzeczywiste koszty jej prowadzenia? Jakie podatki trzeba płacić i jak wygląda kwestia ubezpieczenia? Czy można prowadzić działalność bez meldunku? Wady i zalety tej formy działalności budzą wiele pytań. Ten kompletny przewodnik przeprowadzi Cię przez wszystkie kluczowe aspekty rejestracji i prowadzenia firmy w Niemczech.

Co to jest Gewerbe? Definicja niemieckiej działalności gospodarczej

Termin Gewerbe (lub potocznie „Gewerba”) to jednoosobowa działalność gospodarcza w Niemczech prowadzona na własny rachunek. Formalnie, proces ten nazywa się Gewerbeanmeldung, co oznacza po prostu wpis do ewidencji działalności gospodarczej w lokalnym urzędzie.

Mówiąc najprościej Gewerba w Niemczech jest to niemiecki odpowiednik polskiej jednoosobowej działalności gospodarczej (JDG). Obowiązek rejestracji dotyczy większości działalności zarobkowych, które są prowadzone w sposób ciągły i z zamiarem osiągnięcia zysku. Obejmuje to sektory takie jak:

• Handel
• Przemysł i wytwórstwo
• Usługi (np. budowlane, opiekuńcze, transportowe).

Co ważne, obowiązek rejestracji Gewerbe nie dotyczy tzw. wolnych zawodów (Freiberufler). Do tej grupy zaliczają się m.in. lekarze, prawnicy, architekci, dziennikarze, tłumacze czy terapeuci.

Kto może założyć Gewerbe w Niemczech?

Niemieckie przepisy są pod tym względem bardzo liberalne, co stanowi jedną z głównych zalet tego systemu. Własną działalność gospodarczą w Niemczech w formie Gewerbe może założyć praktycznie każda pełnoletnia osoba.

Dla obywateli Unii Europejskiej, w tym Polaków w Niemczech, procedura jest znacznie uproszczona. Dzięki zasadom swobody przedsiębiorczości w UE:

• Nie są wymagane żadne specjalne zezwolenia na pracę ani pobyt.
• Do rejestracji wystarczy ważny dokument tożsamości (dowód osobisty lub paszport).

Jak założyć Gewerbe?  Rejestracja firmy w Niemczech krok po kroku

Proces rejestracji Gewerbe w Niemczech jest uważany za stosunkowo prosty i szybki, zwłaszcza w porównaniu do polskich procedur. Całość można zamknąć w kilku krokach.

Wymagane dokumenty do rejestracji

Zanim udasz się do urzędu (lub wypełnisz wniosek online), przygotuj następujące dokumenty:

• Wypełniony formularz rejestracyjny (Gewerbeanmeldung)
• Ważny dokument tożsamości (dowód osobisty lub paszport).
• Potwierdzenie zameldowania w Niemczech (Meldebescheinigung). (Temat ten szerzej omawiamy w sekcji „Gewerbe bez meldunku”).
• Dodatkowe zezwolenia (jeśli wymagane): W przypadku niektórych branż regulowanych, takich jak gastronomia, transport osób czy rzemiosło wymagające tytułu mistrzowskiego (np. dekarstwo), konieczne będą dodatkowe koncesje lub certyfikaty.
• Dowód uiszczenia opłaty za rejestrację.
  

Wizyta w urzędzie (Gewerbeamt) i zgłoszenie do Finanzamt

• Rejestracja w Gewerbeamt: Wniosek wraz z dokumentami należy złożyć w lokalnym Urzędzie ds. Działalności Gospodarczej, czyli Gewerbeamt. Często znajduje się on w ratuszu (Rathaus) lub urzędzie miasta (Bürgeramt). Po weryfikacji dokumentów i uiszczeniu opłaty, urzędnik dokonuje wpisu do ewidencji. Od ręki lub pocztą otrzymasz potwierdzenie rejestracji, czyli tzw. Gewerbeschein.
• Zgłoszenie do Finanzamt: Urząd Gewerbeamt automatycznie poinformuje o Twojej rejestracji inne instytucje, w tym najważniejszą – Urząd Skarbowy, czyli Finanzamt.
• Uzyskanie numeru podatkowego: Po kilku dniach lub tygodniach Finanzamt prześle Ci obszerny formularz podatkowy (Fragebogen zur steuerlichen Erfassung). Należy go dokładnie wypełnić (m.in. podając szacowane dochody i decydując o statusie VAT). Po odesłaniu formularza, urząd skarbowy nada Ci numer podatkowy (Steuernummer), który jest niezbędny do legalnego wystawiania faktur.
  

Założenie firmy w Niemczech bez meldunku – czy jest to możliwe?

To jedno z najczęściej zadawanych pytań przez Polaków pracujących Polaków  pracujących w Niemczech lub mieszkających w Polsce. Odpowiedź brzmi: tak, ale pod pewnymi warunkami.

Prawo niemieckie teoretycznie nie wymaga posiadania niemieckiej rezydencji (stałego meldunku) do samego zarejestrowania działalności. Jednak w praktyce niemal każdy Gewerbeamt będzie wymagał potwierdzenia zameldowania (Meldebescheinigung).

Najważniejsze jest jednak to, że do rejestracji Gewerbe absolutnie niezbędny jest niemiecki adres, pod którym firma będzie prowadzona. Jak rozwiązać ten problem?

• Adres miejsca prowadzenia działalności: Jeśli wynajmujesz lokal lub biuro, podajesz adres w Niemczech.
• „Wirtualne biuro”: Najpopularniejszym rozwiązaniem dla osób bez stałego meldunku jest skorzystanie z usług „wirtualnego biura” lub firmy oferującej „użyczenie adresu”. Firma ta udostępnia Ci legalny adres do rejestracji i obsługuje Twoją korespondencję urzędową.

Ile kosztuje założenie i prowadzenie Gewerbe?

Rozważając wady i zalety, koszty są kluczowym czynnikiem. Należy je podzielić na jednorazowe koszty startowe i stałe koszty miesięczne.

Firma w Niemczech – Koszty rejestracji (opłata w Gewerbeamt)

To wydatek jednorazowy i zaskakująco niski. Opłata administracyjna za wpis do ewidencji w Gewerbeamt waha się zazwyczaj w granicach od 15 do 65 euro, w zależności od landu i miasta. Niektóre źródła podają przedział 20-60 euro.

Stałe koszty prowadzenia działalności Gewerby w Niemczech

To tutaj leży główny ciężar finansowy prowadzenia firmy w Niemczech:

• Obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne: To największy stały koszt. W zależności od kasy chorych i dochodów, koszt ten waha się od kilkudziesięciu do nawet 200 euro miesięcznie.
• Księgowość: Koszt obsługi księgowej zależy od liczby dokumentów, obrotu i formy opodatkowania.
• Adres firmy: Jeśli korzystasz z „wirtualnego biura”, musisz liczyć się ze stałą opłatą abonamentową.
• Podatki: Płacone zazwyczaj w formie kwartalnych zaliczek ustalanych przez Finanzamt.
• Składki na Izbę (IHK/HWK): Po rejestracji firmy możesz zostać zobowiązany do opłacania składek na rzecz Izby Przemysłowo-Handlowej (IHK) lub Rzemieślniczej (HWK).

Podatki w przypadku Gewerbe: Co musi płacić przedsiębiorca?

Każdy przedsiębiorca prowadzący Gewerbe jest zobowiązany do rozliczania podatków. System jest przejrzysty i opiera się na trzech głównych filarach.

Podatek dochodowy (Einkommensteuer) i kwota wolna od podatku

To podstawowy podatek od osiągniętego zysku (przychód minus koszty). Największą zaletą niemieckiego systemu jest bardzo wysoka kwota wolna od podatku (Grundfreibetrag). W 2023 roku wynosiła ona 10 908 euro dla osób rozliczających się pojedynczo i 21 816 euro dla małżeństw.

Podatek dochodowy w Niemczech jest progresywny – jego stawka rośnie wraz z dochodami. Najniższy próg podatkowy zaczyna się od 14%. Podatek ten rozlicza się raz w roku.

Podatek VAT (Umsatzsteuer) a status małego przedsiębiorcy (Kleinunternehmer)

To niemiecki odpowiednik podatku VAT. Podstawowa stawka wynosi 19%. Jednak większość osób zakładających Gewerbe może skorzystać z ogromnego ułatwienia, jakim jest status małego przedsiębiorcy (Kleinunternehmerregelung). Jeśli Twój roczny obrót (nie dochód!) nie przekracza 22 000 euro, możesz być zwolniony z płacenia i rozliczania podatku VAT.

Podatek od działalności gospodarczej (Gewerbesteuer)

To lokalny podatek pobierany przez gminę, w której firma jest zarejestrowana. Osoba prowadząca działalność gospodarczą nie powinna się go obawiać na starcie – naliczany jest dopiero po przekroczeniu przez firmę rocznego dochodu w wysokości 24 500 euro.

Gewerbe a ubezpieczenie: ZUS, EKUZ i niemiecka kasa chorych

To absolutnie kluczowa kwestia i największa pułapka dla Polaków planujących rozpocząć działalność w Niemczech.

Obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne w Niemczech

Podejmując działalność gospodarczą w Niemczech, podlegasz niemieckiemu systemowi zabezpieczenia społecznego. Każda osoba prowadząca Gewerbe musi obowiązkowo posiadać niemieckie ubezpieczenie zdrowotne (Krankenversicherung).

Czy polski ZUS lub EKUZ wystarczy?

Nie. To najczęstszy i najkosztowniejszy błąd. Polskie ubezpieczenie w ZUS, składki opłacane do NFZ czy nawet Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ) są całkowicie niewystarczające dla osoby prowadzącej zarejestrowaną firmę w Niemczech.

Karta EKUZ jest przeznaczona dla turystów lub pracowników tymczasowo delegowanych, a nie dla przedsiębiorców na stałe działających w innym kraju. NFZ odmawia wydania karty EKUZ osobom, które informują o rejestracji firmy za granicą. Prowadzenie Gewerbe bez ważnego niemieckiego ubezpieczenia zdrowotnego jest nielegalne i prowadzi do powstawania długu, który jest surowo egzekwowany.

Warto natomiast zaznaczyć, że ubezpieczenie emerytalne i rentowe (Rentenversicherung) w Niemczech jest dla większości samozatrudnionych (Gewerbe) dobrowolne. Wielu przedsiębiorców decyduje się jednak na ich opłacanie, aby budować prawo do przyszłej, wyższej niemieckiej emerytury.

Gewerbe w Niemczech a rozliczenie w Polsce (PIT-36 i ZG)

Jeśli prowadzisz Gewerbe w Niemczech, ale Twoje centrum interesów życiowych (np. rodzina, główne miejsce zamieszkania) pozostaje w Polsce, jesteś polskim rezydentem podatkowym.

Czy to oznacza podwójne podatki? Nie. Między Polską a Niemcami obowiązuje umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania. Stosuje się tzw. metodę wyłączenia z progresją.
Oznacza to, że:

1. Dochód z Gewerbe jest opodatkowany tylko w Niemczech.
2. Dochód ten jest jednak brany pod uwagę w Polsce przy obliczaniu stopy procentowej podatku od Twoich ewentualnych dochodów uzyskanych w Polsce.

Musisz poinformować polski urząd skarbowy o swoich niemieckich dochodach, składając roczne zeznanie podatkowe PIT-36 wraz z obowiązkowym załącznikiem ZG.

Zalety i wady prowadzenia firmy w Niemczech

Podjęcie decyzji o założeniu Gewerbe, jak każda decyzja biznesowa, wiąże się z oceną plusów i minusów.

Zalety:

• Prosta i tania rejestracja: Formalności są ograniczone, a opłata urzędowa niska (15-65 euro).
• Wysoka kwota wolna od podatku: W 2023 roku było to 10 908 euro, co pozwala na start bez obciążeń podatkiem dochodowym.
• Progresywny podatek dochodowy: Stawka zaczyna się już od 14%, więc przy niższych dochodach płaci się niski podatek.
• Zwolnienie z VAT (Kleinunternehmer): Możliwość niepłacenia VAT przy obrotach do 22 000 euro rocznie jest ogromnym ułatwieniem.
• Możliwość założenia Gewerby w Niemczech bez meldunku: Korzystając z adresu „wirtualnego biura”, można legalnie prowadzić firmę, nie mieszkając na stałe w Niemczech.
• Dobrowolne składki emerytalne: W większości przypadków sam decydujesz, czy chcesz opłacać składki na niemiecką emeryturę.
• Dostęp do świadczeń: Jako niemiecki przedsiębiorca masz możliwość ubiegania się o lokalne świadczenia, np. popularny zasiłek rodzinny Kindergeld.
• Wysoka jakość opieki zdrowotnej: Po opłaceniu obowiązkowych składek zyskujesz dostęp do jednego z najlepszych systemów ochrony zdrowia.
• Elastyczność: Właściciel Gewerbe może łączyć działalność z pracą na etacie.

Wady:

• Obowiązkowe niemieckie ubezpieczenie zdrowotne: To największy stały koszt, którego nie da się uniknąć. Polskie ubezpieczenie (ZUS/EKUZ) jest niewystarczające.
• Bariera językowa i biurokracja: Mimo że proces jest prosty, wymaga znajomości niemieckiego. Kontakty z Finanzamt czy wypełnianie formularzy mogą być stresujące. Warto rozważyć pomoc polskojęzycznego biura.
• Ryzyko „pozornej działalności” (Scheinselbständigkeit): To poważne zagrożenie. Jeśli niemieckie urzędy (w tym celny Zollamt) uznają, że Twoja „firma” w rzeczywistości wykonuje pracę jak pracownik etatowy (np. pracujesz tylko dla jednego zleceniodawcy, wykonujesz jego polecenia, używasz jego sprzętu), mogą uznać Twoją działalność za nielegalne obejście prawa pracy w Niemczech. Grozi to wysokimi karami i koniecznością zapłaty zaległych składek.
• Pełna odpowiedzialność majątkowa: Jako właściciel jednoosobowej działalności odpowiadasz za jej zobowiązania całym swoim prywatnym majątkiem.
• Konieczność samodzielnego pozyskiwania klientów: To Ty jesteś odpowiedzialny za marketing i sprzedaż swoich usług.

Najczęstsze pytania (FAQ)

Co to jest Gewerbe?

Jest to niemiecki odpowiednik polskiej jednoosobowej działalności gospodarczej (JDG), wymagający wpisu do ewidencji działalności gospodarczej (Gewerbeanmeldung).

Ile kosztuje rejestracja Gewerbe?

Opłata administracyjna w urzędzie (Gewerbeamt) jest jednorazowa i wynosi zazwyczaj od 15 do 65 euro, w zależności od miasta.

Czy można mieć Gewerbe bez meldunku?

Tak, można założyć firmę (Gewerbe) nie posiadając stałego meldunku w Niemczech. Wymagany jest jednak niemiecki adres do prowadzenia działalności, którym może być np. wynajęte „wirtualne biuro”.

Czy prowadząc Gewerbe muszę płacić ZUS?

Nie. Prowadząc działalność w Niemczech, podlegasz niemieckiemu systemowi ubezpieczeń. Nie płacisz polskiego ZUS, ale musisz obowiązkowo opłacać niemieckie ubezpieczenie zdrowotne. Karta EKUZ z NFZ jest niewystarczająca.

Czy na Gewerbe muszę być płatnikiem VAT?

Nie, jeśli Twoje obroty nie przekraczają 22 000 euro rocznie, możesz skorzystać ze statusu małego przedsiębiorcy (Kleinunternehmer) i być zwolnionym z podatku VAT (Umsatzsteuer).

Co to jest Scheinselbständigkeit?

To „pozorna działalność gospodarcza”. Występuje, gdy osoba zarejestrowana jako firma (Gewerbe) w rzeczywistości pracuje jak pracownik na etacie (np. dla jednego szefa, według jego poleceń). Jest to w Niemczech nielegalne i surowo karane.